जगप्रसिद्ध व्यंग्यात्मक संगीतकार, गणितज्ञ आणि शिक्षक टॉम लेहरर यांचे ९७ व्या वर्षी निधन झाले. त्यांनी मॅसॅच्युसेट्स, केंब्रिज येथील त्यांच्या निवासस्थानी अखेरचा श्वास घेतला. त्यांच्या जाण्याने केवळ एक प्रतिभावान कलाकारच नाही, तर समाजाच्या आरश्यासारखा ठरणारा एक विचारवंत हरपला आहे. व्यंग्य गीतकार टॉम लेहरर यांचे निधन
बालपण आणि बुद्धिमत्तेची सुरुवात
१९२८ साली न्यू यॉर्कमध्ये जन्मलेले टॉम हे बालपणापासूनच असामान्य बुद्धिमत्तेचे होते. वयाच्या १५व्या वर्षीच त्यांनी हार्वर्ड विद्यापीठात प्रवेश घेतला आणि १८व्या वर्षी गणितात पदवी मिळवली. शिक्षणात अत्यंत कुशाग्र असूनही, त्यांनी पीएच.डी. पूर्ण केली नाही – कारण त्यांना विद्यार्थी असणेच अधिक आवडत होते!
गाणी ज्यांनी समाजाला आरसा दाखवला
१९५० आणि ६० च्या दशकात लेहरर यांनी गाण्यांमधून समाजावर तीव्र आणि विनोदी भाष्य करायला सुरुवात केली. त्यांच्या रचना विवाह, राजकारण, शीतयुद्ध, वंशभेद अशा ज्वलंत विषयांवर आधारित होत्या, पण त्यात गंभीरतेसोबतच प्रचंड विनोदही होता.
“The Elements Song”, “Poisoning Pigeons in the Park”, आणि “So Long, Mom” ही त्यांची काही अजरामर गाणी समाजात आजही चर्चेचा विषय आहेत.
शिक्षक म्हणूनही प्रेरणास्थान
जरी ते संगीत क्षेत्रात गाजले, तरी टॉम लेहरर यांनी शैक्षणिक क्षेत्रातही मोठा ठसा उमटवला. त्यांनी हार्वर्ड आणि नंतर युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया, सांताक्रूझ येथे गणित शिकवले. त्यांच्या वर्गात अनेक विद्यार्थी केवळ त्यांच्या प्रसिद्धीमुळे येत, पण लेहरर यांना त्यांचा “फॅन क्लब” फारच विनोदी वाटायचा.
मुलांच्या शिक्षणासाठी समर्पण
“The Electric Company” या शैक्षणिक कार्यक्रमासाठी त्यांनी लिहिलेली गाणी मुलांच्या शिक्षणासाठी वापरली गेली. त्यांना या कामाचा अतिशय अभिमान होता, आणि त्यांचा असा विश्वास होता की हे योगदान त्यांच्या इतर व्यंग्यगीतांपेक्षा अधिक महत्त्वाचे आहे.
मुक्त सर्जनशीलतेसाठी एक भव्य पाऊल
२०२० मध्ये त्यांनी स्वतःच्या सर्व गीतांचा कॉपीराइट मुक्त केला. यामुळे कोणीही त्यांच्या गाण्यांचा वापर खुल्या मनाने, कोणत्याही अडथळ्याशिवाय करू शकतो. हे त्यांच्या उदार, मुक्त विचारांचे दर्शन घडवते.
शेवटचा नमस्कार व्यंग्य गीतकार टॉम लेहरर यांचे निधन
टॉम लेहरर हे कलाकार होते, शिक्षक होते, विचारवंत होते – पण सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे ते एक सजग माणूस होते. त्यांनी आपली बुद्धिमत्ता कधीही केवळ स्वतःपुरती मर्यादित ठेवली नाही, ती समाजासाठी वापरली.
आज त्यांच्या निधनाने एक युग संपले असले, तरीही त्यांच्या शब्दांची, सुरांची आणि विचारांची सजीवता कधीही हरवणार नाही.
