स्पर्श (SPARSH) म्हणजे System for Pension Administration (Raksha). ही एक ऑनलाइन प्रणाली आहे जी संरक्षण मंत्रालयाने सुरू केली आहे, लष्करी माजी सैनिकांना थेट पेन्शन मिळावी आणि प्रक्रिया पारदर्शक व्हावी, या उद्देशाने. SPARSH Pension System in India
पण वास्तविकतेत अनेक माजी सैनिक – विशेषतः ग्रामीण भागातील आणि वृद्ध व्यक्ती – या डिजिटल पद्धतीत अडकले आहेत. त्यांना वेबसाइटवर लॉगिन करणे, कागदपत्रे अपलोड करणे, चुका सुधारणा करणे हे खूप कठीण जात आहे.
मुख्य अडचणी काय आहेत?
लॉगिन न होणे किंवा पासवर्ड विसरणे.
नाव, जन्मतारीख यामध्ये चुका व त्या सुधारण्यात अडचण.
डिजिटल ज्ञानाचा अभाव (विशेषतः वृद्ध माजी सैनिक).
सुविधा केंद्रे फक्त फॉर्म घेतात, पण सुधारणा करत नाहीत.
अनेकांना वारंवार जीवन प्रमाणपत्र द्यावे लागते, कधी कधी मृत घोषितही केले जाते!
काही ठळक उदाहरणे:
एका माजी सुभेदाराला जिवंत असूनही “मृत” घोषित केले गेले.
८५ वर्षीय विधवेला पोर्टल वापरण्यासाठी शेजाऱ्यांवर अवलंबून राहावे लागते.
कागदपत्र हरवल्यानंतर पुनर्प्राप्ती खूपच अवघड.
प्रशासनाचा प्रतिसाद:
6.5 लाख तक्रारी प्रलंबित आहेत.
सोशल मीडियावर #SPARSHFailsVeterans ही चळवळ सुरू आहे.
संसदेत प्रश्न विचारले गेले आहेत.
काही माजी सैनिकांनी जुन्या बँक-आधारित प्रणाली परत आणण्याची मागणी केली आहे.
CAG (महालेखापरीक्षक) कडून ऑडिट होण्याची शक्यता आहे.
माजी सैनिकांचे प्रयत्न:
ते स्वतः संघटनेच्या माध्यमातून एकमेकांना मदत करत आहेत.
प्रशासनाकडे आणि कोर्टातही मागणी करत आहेत.
यामागे टीका नसून, सुलभ आणि मानवी पेन्शन प्रणाली ही त्यांची अपेक्षा आहे.
निष्कर्ष: SPARSH Pension System in India
स्पर्श ही चांगल्या उद्देशाने आणलेली प्रणाली असली तरी, ती सर्वांसाठी सुलभ नसेल तर तिचा उपयोग नाही. माजी सैनिकांचा अनुभव आणि गरजा लक्षात घेऊन सरकारने त्वरित सुधारणा करणे गरजेचे आहे.
