ISSA Award 2025 India : भारतातील सामाजिक सुरक्षा कव्हरेजमध्ये झालेल्या उल्लेखनीय वाढीबद्दल भारताला आंतरराष्ट्रीय सामाजिक सुरक्षा संघटनेचा (ISSA – International Social Security Association) “Social Security Excellence Award 2025” प्रदान करण्यात आला आहे. हा पुरस्कार क्वालालंपूर येथे आयोजित जागतिक सामाजिक सुरक्षा मंच (World Social Security Forum – WSSF) 2025 मध्ये देण्यात आला.
या मंचावर १६३ देशांतील १,२०० हून अधिक धोरणकर्ते आणि तज्ज्ञ उपस्थित होते. भारताच्या वतीने केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्री डॉ. मनसुख मांडविया यांनी हा पुरस्कार स्वीकारला.
सामाजिक सुरक्षा कव्हरेजमध्ये मोठी झेप
डॉ. मांडविया यांनी सांगितले की, मागील दशकात भारताने सामाजिक सुरक्षा क्षेत्रात ऐतिहासिक प्रगती केली आहे.
२०१५ मध्ये सामाजिक सुरक्षा कव्हरेज फक्त १९% इतकी होती.
२०२५ मध्ये ती वाढून ६४.३% झाली आहे.
याचा थेट फायदा ९४ कोटींपेक्षा अधिक नागरिकांना झाला आहे.
ही माहिती आणि प्रगती आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेने (ILO) अधिकृतपणे मान्य केली आहे.
डिजिटल पायाभूत सुविधांचा मोठा वाटा
या प्रगतीमागे भारताच्या डिजिटल सार्वजनिक पायाभूत सुविधा (Digital Public Infrastructure) यांचा मोठा वाटा आहे.
काही प्रमुख उपक्रम पुढीलप्रमाणे आहेत:
ई-श्रम पोर्टल:
असंघटित क्षेत्रातील ३१ कोटींहून अधिक कामगारांचा राष्ट्रीय डेटाबेस तयार करण्यात आला आहे. हा पोर्टल कामगारांना त्यांच्या भाषेतच विविध सामाजिक कल्याण योजनांशी जोडतो.नॅशनल करिअर सर्व्हिस (NCS):
ई-श्रमशी जोडलेले हे व्यासपीठ कामगार आणि नियोक्ते यांना जोडते. त्यामुळे कामगारांना रोजगाराच्या संधी आणि सामाजिक सुरक्षा दोन्ही मिळतात.
EPFO आणि ESICचे योगदान
कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटना (EPFO) आणि कर्मचारी राज्य विमा महामंडळ (ESIC) यांनी या यशात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
त्यांनी कर्मचाऱ्यांना पेन्शन, आरोग्यसेवा, विमा आणि इतर सुरक्षा लाभ उपलब्ध करून दिले आहेत, ज्यामुळे कामगार वर्गासाठी सुरक्षित आणि सन्मानजनक जीवनाची पायाभरणी झाली आहे.
भारताची पुढील दिशा
डॉ. मांडविया यांनी सांगितले की भारताचा दृष्टिकोन “समग्र आणि समावेशक विकास” यावर आधारित आहे.
सामाजिक सुरक्षा बळकट करताना देश आर्थिक समावेशन, कौशल्य विकास, स्वयंरोजगार आणि सामाजिक संरक्षण या चार स्तंभांवर भर देत आहे.
त्यामुळे विकास केवळ शहरांपुरता मर्यादित न राहता ग्रामीण आणि असंघटित क्षेत्रांपर्यंत पोहोचत आहे.
लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी : ISSA Award 2025 India
| घटक | तपशील |
|---|---|
| पुरस्कार | ISSA Award 2025 |
| मंच | World Social Security Forum (WSSF), क्वालालंपूर |
| कव्हरेज वाढ | १९% (२०१५) → ६४.३% (२०२५) |
| लाभार्थी | ९४ कोटींहून अधिक नागरिक |
| प्रमुख उपक्रम | ई-श्रम पोर्टल, NCS, EPFO, ESIC |
| प्रमुख मंत्री | डॉ. मनसुख मांडविया |
ही कामगिरी भारताच्या सामाजिक न्याय आणि आर्थिक समावेशनाच्या दिशेने घेतलेल्या भक्कम पावलांचे प्रतीक आहे.
भारत आता जगभरातील विकसनशील देशांसाठी सामाजिक सुरक्षा व्यवस्थेचे आदर्श मॉडेल बनला आहे.
