भारत आणि रशिया हे दोन्ही देश दीर्घकाळापासून विश्वासावर आधारित रणनीतिक भागीदार आहेत. याच भागीदारीला औद्योगिक पातळीवर अधिक बळ देण्यासाठी दोन्ही देशांनी अलीकडेच एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. ११व्या संयुक्त कार्यगट सत्रात, विविध औद्योगिक क्षेत्रांत सहकार्य वाढवण्यासाठी एक प्रोटोकॉल (औपचारिक करार) करण्यात आला. India-Russia Industrial Cooperation
ही बैठक भारत-रशिया आधुनिकीकरण आणि औद्योगिक सहकार्यावरील संयुक्त कार्यगटाच्या अंतर्गत झाली. यामध्ये भारताच्या वाणिज्य मंत्रालयातील DPIIT (Department for Promotion of Industry and Internal Trade) आणि रशियाचे उद्योग मंत्रालय यांच्यात संवाद झाला.
बैठकीला दोन्ही देशांचे वरिष्ठ अधिकारी, तज्ज्ञ आणि खासगी उद्योग प्रतिनिधी मिळून ८० हून अधिक प्रतिनिधी उपस्थित होते.
या सत्रात दोन्ही देशांनी अशा क्षेत्रांमध्ये सहकार्य करण्याचे ठरवले जिथे एकमेकांची ताकद उपयोगी पडू शकते:
अ‍ॅल्युमिनियम उत्पादन आणि त्याच्या प्रक्रियेत सुधारणा
खत तंत्रज्ञान आणि पुरवठा साखळी
रेल्वे पायाभूत सुविधा, खासकरून आधुनिक वाहतूक प्रणाली
खनिजे आणि उत्खनन तंत्रज्ञान
अवकाश संशोधन, एरोस्पेस, थ्रीडी प्रिंटिंगसारखी आधुनिक उत्पादक प्रक्रिया
याशिवाय काही विशिष्ट सहकार्य प्रस्तावही मांडले गेले:
लहान विमानांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या इंजिनांचा संयुक्त विकास
पवन बोगदा (Wind Tunnel) चाचणी केंद्राची उभारणी
दुर्मिळ आणि महत्त्वाच्या खनिजांच्या संयुक्त उत्खनन प्रकल्प
स्वच्छ ऊर्जा निर्मितीसाठी भूमिगत कोळसा गॅसिफिकेशनचा अभ्यास
भारत सरकारचे म्हणणे काय आहे?
भारत सरकारच्या वाणिज्य मंत्रालयाने अधिकृतपणे सांगितले की:
“ही चर्चा म्हणजे केवळ उद्योगधंद्यांसाठी एक संधी नाही, तर नव्या तंत्रज्ञान, संशोधन, विकास आणि गुंतवणुकीसाठी दोन्ही देशांनी मिळून चालण्याचा निर्धार आहे.”
हा प्रोटोकॉल म्हणजे दोन देशांतल्या औद्योगिक संबंधांना नवीन बळ देणारी औपचारिक चौकट आहे.
आज जगात पुरवठा साखळी, तंत्रज्ञान, उत्पादन क्षमता या सगळ्या गोष्टी झपाट्याने बदलत आहेत. अशा वेळी भारत आणि रशिया यांनी सहकार्याचे क्षेत्र वाढवणे, हे दोन्ही देशांच्या सामूहिक आर्थिक सुरक्षेसाठी आणि विकासासाठी उपयुक्त ठरणार आहे.
भारताला त्याच्या “ग्लोबल मॅन्युफॅक्चरिंग हब” व्हायच्या दृष्टिकोनाला चालना मिळेल.
रशियाला उद्योगांचे आधुनिकीकरण आणि नव्या बाजारपेठांमध्ये प्रवेश मिळेल.
निष्कर्ष: India-Russia Industrial Cooperation
भारत आणि रशिया यांच्यात औद्योगिक सहकार्य वाढवण्यासाठी झालेला हा करार म्हणजे केवळ कागदावरील करार नसून, भविष्यातील अनेक उद्योग, संशोधन प्रकल्प आणि तंत्रज्ञान नवोन्मेषासाठी उभारलेली मजबूत पायाभूत चौकट आहे.
