२७ जुलै २०२५ रोजी मन की बात कार्यक्रमाच्या १२४ व्या भागात, पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी एक महत्त्वपूर्ण घोषणा केली – ‘ज्ञान भारतम मिशन’. हा उपक्रम भारताच्या प्राचीन ग्रंथसंपदेचे संरक्षण आणि डिजिटायझेशन करण्यासाठी राबवला जाणार आहे. हे मिशन केवळ तांत्रिक किंवा संग्रहणाचे काम नाही, तर भारताच्या संस्कृतीचा, परंपरेचा आणि आत्म्याचा वारसा जपण्याचा एक ऐतिहासिक टप्पा आहे.
मिशनचे उद्दिष्ट काय आहे?
भारतभर हजारो वर्षांपासून विविध भाषांमध्ये लिहिलेली लाखो हस्तलिखिते आजही ग्रंथालयांमध्ये, मंदिरांमध्ये, किंवा खासगी संग्रही दडलेली आहेत. ही ग्रंथसंपदा म्हणजे भारताच्या ज्ञानी परंपरेचा आत्मा आहे.
ज्ञान भारतम मिशनचे मुख्य उद्दिष्ट:
एक कोटीहून अधिक हस्तलिखितांचे डिजिटायझेशन करणे
राष्ट्रीय डिजिटल रिपॉझिटरी तयार करणे – जेथे जगभरातील विद्यार्थी आणि अभ्यासक ही ग्रंथसंपदा पाहू शकतील
विद्यार्थ्यांना, संशोधकांना आणि इतिहासकारांना अभ्यासासाठी खुले ज्ञान
भारताच्या सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक वारशाचे संवर्धन
सरकारचे आर्थिक योगदान
या मोहिमेसाठी केंद्र सरकारने सुरुवातीला ३.५ कोटी रुपये दिले होते. परंतु २०२५ च्या अर्थसंकल्पात या निधीत ६० कोटी रुपयांपर्यंत मोठी वाढ करण्यात आली आहे. ही वाढ सरकारच्या ज्ञानसंवर्धन आणि सांस्कृतिक पुनरुज्जीवन यावरील गंभीरतेचे प्रतीक आहे.
पंतप्रधान मोदींचे मत
पंतप्रधान मोदी म्हणाले:
“ही हस्तलिखितं म्हणजे केवळ ग्रंथ नाहीत – ती आपल्या देशाच्या आत्म्याची पानं आहेत. यांचं जतन म्हणजे आपल्या मुळांशी पुन्हा जोडणं आहे. ही जबाबदारी आपल्या सगळ्यांची आहे.“
इतिहास जिवंत ठेवण्याचे आणखी एक पाऊल
याच भाषणात पंतप्रधानांनी आनंदाने जाहीर केलं की UNESCO ने १२ मराठा किल्ल्यांना जागतिक वारसा स्थळ म्हणून मान्यता दिली आहे. हे किल्ले म्हणजे आपल्या शौर्याच्या आणि सांस्कृतिक समृद्धीच्या खुणा आहेत.
त्यांनी त्यांना “इतिहासाच्या पानांमध्ये जिवंत स्मरण” असे संबोधले.
सारांश: Gyan Bhartam Mission 2025
‘ज्ञान भारतम मिशन’ हे भारताच्या हजारो वर्षांच्या प्राचीन ज्ञानाला भविष्यासाठी जतन करण्याचं राष्ट्रव्यापी पाऊल आहे.
ही मोहीम केवळ शैक्षणिक नाही, तर एक सांस्कृतिक आणि राष्ट्रीय अभिमानाचे प्रतीक आहे.
सरकारचा आर्थिक पाठिंबा आणि तंत्रज्ञानाचा वापर यामुळे भारताचा वैचारिक वारसा जागतिक पातळीवर पोहोचू शकेल.
