डॉ. व्ही. नारायणन, जे सध्या ISRO (भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था) चे अध्यक्ष आणि अंतराळ विभागाचे सचिव म्हणून कार्यरत आहेत, यांना २०२५ साली ‘जीपी बिर्ला मेमोरियल पुरस्कार’ प्रदान करण्यात आला आहे. हा पुरस्कार भारताच्या अवकाश संशोधनातील त्यांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानाची आणि नेतृत्वाची अधिकृत दखल घेत देण्यात आला. GP Birla Memorial Award 2025
पुरस्काराचे महत्त्व काय आहे?
‘जीपी बिर्ला मेमोरियल पुरस्कार’ हा भारतातील वैज्ञानिक, शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रातील एक अत्यंत प्रतिष्ठेचा सन्मान आहे. या पुरस्काराद्वारे अशा व्यक्तींना गौरवण्यात येते, ज्यांनी विज्ञान किंवा सार्वजनिक सेवेच्या क्षेत्रात उल्लेखनीय कार्य केले आहे.
हा पुरस्कार दूरदृष्टी असलेल्या उद्योगपती आणि समाजसेवक श्री. घनश्यामदास (GP) बिर्ला यांच्या स्मरणार्थ सुरू करण्यात आला. निर्मला बिर्ला यांच्या अध्यक्षतेखालील ट्रस्टद्वारे तो दिला जातो.
डॉ. नारायणन यांचे योगदान
डॉ. व्ही. नारायणन यांचे ISRO मध्ये क्रायोजेनिक प्रोपल्शन (वायू स्वरूपातील इंधनाची तंत्रज्ञान प्रणाली) क्षेत्रात विशेष योगदान आहे.
त्यांनी ISRO मधील एक महत्त्वाचे केंद्र — Liquid Propulsion Systems Centre (LPSC) चे संचालक म्हणूनही कार्य केले आहे.
त्यांच्या नेतृत्वाखाली गगनयान, चांद्रयान-३, आणि आदित्य L1 या महत्वाच्या भारतीय मोहिमांचे यशस्वी तांत्रिक नियोजन व चाचण्या पार पडल्या.
ISRO च्या अंतराळ मोहिमांना त्यांनी जागतिक दर्जाचे तंत्रज्ञान व नाव दिले.
या पुरस्काराचा व्यापक प्रभाव
हा सन्मान डॉ. नारायणन यांना केवळ वैयक्तिकरित्या मिळालेला यश नाही, तर तो भारताच्या अंतराळ संशोधन क्षेत्राला मिळालेली आंतरराष्ट्रीय पातळीवरची मान्यता आहे.
हा पुरस्कार पूर्वी डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम, डॉ. कस्तुरीरंगन आणि नोबेल विजेते डॉ. वेंकटरमण रामकृष्णन यांना देखील मिळाला आहे. त्यामुळे डॉ. नारायणन यांचे नाव आता या मान्यवर यादीत सामील झाले आहे.
पूर्वीचे पुरस्कार विजेते (उदाहरणार्थ):
| नाव | क्षेत्र | उल्लेखनीय माहिती |
|---|---|---|
| डॉ. एपीजे अब्दुल कलाम | विज्ञान / राष्ट्रपती | ‘मिसाइल मॅन’ |
| डॉ. कस्तुरीरंगन | ISRO चे माजी अध्यक्ष | ISRO साठी मोठे योगदान |
| डॉ. वेंकटरमण रामकृष्णन | नोबेल विजेते (रसायनशास्त्र) | राइबोसोम संशोधन |
निष्कर्ष: GP Birla Memorial Award 2025
डॉ. व्ही. नारायणन यांचा हा सन्मान म्हणजे भारताच्या वैज्ञानिक प्रगतीचा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने जागतिक अंतराळ संशोधन क्षेत्रात आपले ठसठशीत स्थान निर्माण केले आहे. हा पुरस्कार त्यांची आणि भारताची दोघांचीही गौरवशाली ओळख जागतिक पातळीवर अधोरेखित करतो.
