AYUSH insurance integration initiative : ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ आयुर्वेद (AIIA) ने आयुष क्षेत्रात विमा कव्हरेज वाढवण्यासाठी आणि संशोधन सहकार्य मजबूत करण्यासाठी प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट (PMU) ची स्थापना केली आहे.
या उपक्रमाचा उद्देश म्हणजे आयुर्वेद, योग, युनानी, सिद्ध आणि होमिओपॅथी (AYUSH) प्रणालींना आधुनिक आरोग्य सेवा व्यवस्थेत समाविष्ट करणे आणि त्यांना विमा कव्हरेजद्वारे अधिक सुलभ बनवणे.
तारीख: १० ऑक्टोबर २०२५
स्थान: नवी दिल्ली
मुख्य उद्दिष्टे
आयुष उपचारांना आरोग्य विमा योजनांमध्ये समाविष्ट करणे.
वैज्ञानिक संशोधन आणि शैक्षणिक सहकार्य वाढवणे.
पारदर्शक दावे व्यवस्थापन आणि जनजागृती सुनिश्चित करणे.
विमा कंपन्या, रुग्णालये आणि सरकारी संस्थांमधील सुरळीत समन्वय साधणे.
पार्श्वभूमी
२०२४ मध्ये भारतीय विमा नियामक आणि विकास प्राधिकरण (IRDAI) ने विमा कंपन्यांना त्यांच्या आरोग्य विमा योजनांमध्ये आयुष उपचारांचा समावेश करण्याचे निर्देश दिले होते.
या पुढाकाराला गती देण्यासाठी आता AIIA ने धोरणात्मक पातळीवर PMU स्थापन करून अंमलबजावणीची जबाबदारी स्वीकारली आहे.
प्रमुख सहभागी
प्रा. पी.के. प्रजापती – संचालक, AIIA
प्रा. बी.के. मिश्रा – प्रमुख, आयुष विमा गट
डॉ. एस. श्रीवास्तव – प्रतिनिधी, MRIIRS
या बैठकीत विमा क्षेत्र, वैद्यकीय संस्था आणि शिक्षण क्षेत्रातील अनेक प्रतिनिधींनी सहभाग घेतला.
महत्व : AYUSH insurance integration initiative
हा उपक्रम आयुष प्रणालीला मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी, विमा कव्हरेजच्या माध्यमातून अधिक नागरिकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी आणि “Evidence-based Ayurveda” या संकल्पनेला बळकटी देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण ठरेल.
1. उपक्रमाचा मुख्य उद्देश
ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ आयुर्वेद (AIIA) चा हा प्रकल्प “आयुष विमा एकात्मता” (AYUSH Insurance Integration) या संकल्पनेवर आधारित आहे.
या माध्यमातून आयुर्वेद, योग, युनानी, सिद्ध आणि होमिओपॅथी या उपचारपद्धतींना राष्ट्रीय आरोग्य विमा योजनांमध्ये समाविष्ट करण्याचा हेतू आहे.
2. प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट (PMU) म्हणजे काय?
AIIA अंतर्गत सुरू केलेले Project Management Unit (PMU) हे एक केंद्रीय समन्वय केंद्र (Central Coordination Hub) आहे.
याची कामे पुढीलप्रमाणे असतील:
विमा कंपन्या, रुग्णालये आणि सरकारी संस्थांमधील संवाद आणि समन्वय साधणे.
दाव्यांच्या (Claims) प्रक्रियेचे मानकीकरण करणे.
रुग्णांना विमा लाभांची माहिती आणि मार्गदर्शन देणे.
डेटा संकलन व संशोधन यावर लक्ष केंद्रित करणे, जेणेकरून आयुष उपचारांच्या परिणामकारकतेचा वैज्ञानिक पुरावा सादर करता येईल.
3. आयुष विमा कव्हरेजचे महत्त्व
पूर्वी बहुतेक आरोग्य विमा पॉलिसींमध्ये आयुष उपचारांना कव्हर दिला जात नव्हता.
परंतु IRDAI (Insurance Regulatory and Development Authority of India) ने २०२४ मध्ये दिलेल्या निर्देशांनुसार आता सर्व आरोग्य विमा योजना AYUSH उपचार कव्हर करणे बंधनकारक झाले आहे.
यामुळे —
रुग्णांना पारंपरिक उपचार घेण्यासाठी आर्थिक मदत मिळेल.
आयुष क्षेत्रातील विश्वासार्हता आणि मागणी वाढेल.
विमा उद्योगाला एक नवीन बाजारपेठ (new health segment) मिळेल.
4. संशोधन आणि शैक्षणिक भागीदारी
AIIA ने महर्षी दयानंद विद्यापीठ (MRIIRS) आणि इतर शिक्षण संस्थांबरोबर भागीदारी केली आहे.
या सहकार्यामुळे —
आयुर्वेदिक उपचारांच्या परिणामकारकतेवर पुराव्याधारित संशोधन (Evidence-based Studies) होईल.
विद्यार्थ्यांना आणि संशोधकांना नवीन प्रशिक्षण व अभ्यासक्रम उपलब्ध होतील.
देशभरात आयुष विषयक डेटाबेस आणि संशोधन जाळे (research network) निर्माण होईल.
5. भागधारकांची भूमिका
AIIA: धोरण आणि अंमलबजावणीचे नेतृत्व करणार.
विमा कंपन्या: आयुष उपचारांना विमा योजनांमध्ये समाविष्ट करणार.
रुग्णालये आणि क्लिनिक: उपचार पॅनेलमध्ये सहभागी होणार.
सरकारी संस्था: धोरणात्मक समर्थन आणि निधी पुरवणार.
6. भविष्यातील दिशा
या उपक्रमामुळे पुढील काही वर्षांत —
राष्ट्रीय आयुष विमा मॉडेल तयार होईल.
आयुष उपचारांना डिजिटल क्लेम प्रक्रिया प्रणालीशी जोडले जाईल.
