जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) ने आता हिपॅटायटीस डी (HDV) विषाणूला कर्करोग निर्माण करणारा म्हणून अधिकृतपणे वर्गीकृत केले आहे. हा निर्णय इंटरनॅशनल एजन्सी फॉर रिसर्च ऑन कॅन्सर (IARC) च्या ताज्या निष्कर्षांवर आणि लॅन्सेट ऑन्कोलॉजी जर्नलमध्ये प्रकाशित ठोस पुराव्यांवर आधारित आहे.
हिपॅटायटीस डी धोकादायक का आहे?
हिपॅटायटीस डी हा एक अनोखा विषाणू आहे – तो स्वतःच पसरू शकत नाही.
त्याला पसरायला आणि यकृताला संसर्ग करायला आधी हिपॅटायटीस बी (HBV) लागतो.
त्यामुळे, ज्यांना हिपॅटायटीस बी आहे त्यांनाच हिपॅटायटीस डी होऊ शकतो – एकतर सह-संक्रमण (दोन्ही विषाणू एकाच वेळी) किंवा सुपरइन्फेक्शन (HBV असलेल्या व्यक्तीला नंतर HDV होणे).
HBV + HDV मिळून यकृताला जास्त जलद आणि गंभीर नुकसान करतात, ज्यामुळे यकृताचा कर्करोगाचा धोका 2 ते 6 पट वाढतो.
संसर्ग कसा पसरतो?
रक्त संक्रमण, इंजेक्शनच्या सुया/सिरिंज शेअर करणे
असुरक्षित लैंगिक संबंध
गर्भधारणेदरम्यान आईकडून बाळाला
भारतात हा संसर्ग तुलनेने कमी प्रमाणात आढळतो, पण उच्च-जोखीम गट (उदा. इंजेक्शनद्वारे औषधे घेणारे, दीर्घकालीन HBV रुग्ण) यामध्ये धोका जास्त आहे.
प्रतिबंधाचा मुख्य मार्ग – हिपॅटायटीस बी लस
HDV फक्त HBV असलेल्या व्यक्तीला होतो, त्यामुळे हिपॅटायटीस बी लसीकरण केल्यास HDV चा धोका देखील टळतो.
भारताच्या राष्ट्रीय लसीकरण कार्यक्रमात ही लस आहे, पण कव्हरेज फक्त ~50% आहे.
सुरक्षित रक्त संक्रमण, निर्जंतुक सिरिंज, गर्भवतींची तपासणी आणि सुरक्षित लैंगिक संबंध हेही महत्त्वाचे उपाय आहेत.
उपचार आव्हाने
HBV + HDV सह-संक्रमण असलेल्या 75% लोकांना 15 वर्षांत यकृत सिरोसिस होण्याची शक्यता असते.
उपचार फारसे उपलब्ध नाहीत; बुलेव्हर्टाइड सारखी नवी औषधे आली आहेत, पण ती सर्वत्र उपलब्ध नाहीत.
WHO चा निर्णय का महत्त्वाचा?
या वर्गीकरणामुळे – जागतिक आरोग्य संघटना (WHO)
जागतिक पातळीवर अधिक संशोधन निधी मिळण्याची शक्यता
तपासणी व लसीकरण मोहिमा मजबूत होऊ शकतात
नवीन उपचारांना जलद मंजुरी मिळू शकते
जनजागृती आणि आरोग्य सुरक्षा यावर भर दिला जाईल
हे केवळ वैद्यकीय वर्गीकरण नाही – तर हिपॅटायटीस बी लसीकरण वाढवून आणि सार्वजनिक आरोग्य उपाय बळकट करून HDV-संबंधित यकृत कर्करोग टाळण्यासाठी तातडीची कृती करण्याचे आवाहन आहे.
